Jīn-bat Chhòng-sè-kì chit-pún kó͘-ló ê keng chheh

Chin chē lâng tha̍k-kòe"Chhòng-sè-kì"chit-pún chheh, jî-chhiáⁿ tùi Chhòng-sè-kì tiong ê kúi ê chhut-miâ kò͘-sū chin se̍k-sāi, siōng kóng ú-tiū chhòng-chō ê khai-sí, E-tiân hn̂g kah jîn-lūi hoān-chōe ê kò͘-sū, Kai-ín sat-hāi A-bel ê sū-kiāⁿ, tōa-chúi kah Nó͘-ah chō 方舟ê kò͘-sū, Ba-bel thah ê sū-kiāⁿ, Só͘-to-mah siâⁿ húi-bia̍t ê keng-kòe, A-bu-la-hàm hiàn Í-sak ê sū-kiāⁿ, Iâ-kop khi-phiàn E-sáu, Iô-tah kah媳婦 thah 瑪 chi kan ê loān 倫 sū-kiāⁿ, Iô-sé-huh kái-bāng í-ki̍p i kah chèng hiaⁿ-ko chi kan ê chhiong-tu̍t, Iô-sé-huh kah i chèng hiaⁿ-tī hô-kái hōe-biān ê keng-kòe téng-téng, lūi-sū chit chióng ū chhù-bī, seⁿ tāng, jî-chhiáⁿ hō͘ lâng ìn-siōng chhim-khek ê kò͘-sū, tī Chhòng-sè-kì c hit kńg kó͘-ló keng chheh ni̍h chin chē, it-ti̍t sī kàu-hōe 兒童 Chú-ji̍t-o̍h ha̍k-seng só͘ ài thiaⁿ ê kò͘-sū, mā sī Sèng-tàn-chiat 演 ōe 劇 put-sî pī ín-iōng ê題材.
Lēng-gōa chi̍t hong-bīn, chí-iàu kóng tio̍h Chhòng-sè-kì, chin chē lâng lóng ē má-siōng chiū liân-sióng tio̍h lēng-gōa chi̍t-ê būn-tê, Chhòng-sè-kì tiong ê"chhòng-chō lūn"kah kho-ha̍k kài só͘ kóng ê"演 hòa lūn", nn̄g-ê chi kan sī m̄ sī ū chhiong-tu̍t? Αń chóaⁿ bīn-tùi chit nn̄g-ê chi kan ê būn-tê? sīm-chì ū kóa Ki-tok-tô͘ piáu-sī, lêng-khó chiap-siū"演 hòa lūn", á bô siūⁿ beh khì thó-lūn"chhòng-chō lūn", in-ūi jīm-ûi chit nn̄g-ê chi kan thó-lūn khí lâi, ē hō͘ ka-kī 陷 ji̍p sìn-gióng siōng ê mâu-tún kah chhiong-tu̍t.
Kî-si̍t, tha̍k Chhòng-sè-kì á sī Sèng-keng tiong 其 i ê keng-koàn mā hó, lóng pit-su chù-ì chi̍t tiám, Sèng-keng m̄ sī chi̍t pún kóng kho-ha̍k ê chheh, mā m̄ sī beh ēng lâi kah kho-ha̍k piān-lūn ê keng chheh. Sèng-keng 乃 sī chi̍t pún-sèng miā ê chheh, sī teh thàm-thó lâng ê sèⁿ-miā ūi sím-mi̍h ē ū khó͘-lān, í-ki̍p in-ūi khó͘-lān á kî-thāi tit tio̍h chín-kiù ê būn-tê.
Kho-ha̍k kah lâng ê sim-lêng sī nn̄g chióng bô kāng ê niá 域, ki-chhó͘ tiám mā bô sio-kāng, in-chhú, ngē beh kā nn̄g chióng bô kāng niá 域ê sū khǹg tī kāng chi̍t-ê ki-chhó͘ lâi khòaⁿ-kah thó-lūn, sī chin oh tùi 焦 hó-sè ê. Chhòng-sè-kì ê chok-chiá á sī piⁿ 撰 chiá, pēng m̄ sī beh kā lán kóng kho-ha̍k ê būn-tê, i （á sī in）只 siūⁿ beh kā lán kóng, ūi sím-mi̍h lán ê sèⁿ-miā ē ū thòng-khó͘? Tī thòng-khó͘ ê sèⁿ-miā tiong, Siōng-tè sī jōa-ni̍h-á teh thiàⁿ lán, án-ne chiah-sī piⁿ 撰 chit-pún Chhòng-sè-kì ê chú-iáu chong-chí. Jû-kó ngē ài the̍h"chhòng-chō lūn"lâi hó͘ⁿ-tēng"演 hòa lūn", á sī the̍h"演 hòa lūn"lâi lūn tn̄g"chhòng-chō lūn", he ē kan-taⁿ hō͘ tho̍k-chiá pí-chhú chi kan tī jīn chai -siōng chō-sêng koh-khah chē ê pun 歧 jî-í, tùi sìn-gióng chi̍t tiám á pang-chō͘ mā bô.
Koaiⁿ 於"chhòng-chō lūn"ê sū, lán chí-iàu ē kì-tit chi̍t-kiāⁿ sū — Chhòng-sè-kì ê chok-chiá kan-taⁿ siūⁿ beh kā lán kóng chi̍t tiám, ú-tiū bān mi̍h ê sèⁿ-miā lóng sī lâi chū Siōng-tè ê chhòng-chō.

Chhòng-sè-kì chit-pún keng chheh ê chú-iáu tiōng-tiám
"Chhòng-sè-kì"chit-pún keng chheh goân-lâi pēng bô chheh-miâ, Iô-tá-iah lâng chí sī ēng kai chheh ê tē chi̍t-ê jī-gán"khí-thâu"á sī"khí-chho͘"lâi chheng-ho͘ i. Āu-lâi ū 《 chhit-cha̍p lâng e̍k-pún 》ê Hi-la̍h bûn e̍k-pún kā i chhheng-chò"Chhòng-sè-kì", í-āu tāi-ke chiū kā chit-pún chheh ê miâ chhheng-chò"Chhòng-sè-kì".
C hit-pún keng chheh chóng-kiōng ū gō͘-cha̍p chiuⁿ, i chú-iáu teh述說 kúi-tiám lāi-iông,
Chi̍t, ú-tiū bān mi̍h ê sèⁿ-miā khí-goân lóng sī lâi chū Siōng-tè ê chhòng-chō, á Siōng-tè sī í I ê ōe lâi chhòng-chō bān mi̍h.
Nn̄g, soat-bêng ūi sím-mi̍h lâng ê sèⁿ-miā ē ū thòng-khó͘. Chhòng-sè-kì ê chok-chiá siūⁿ beh kā lán kóng ê sī, thòng-khó͘ sī lâi chū lâng hoān-chōe — kī-choa̍t thiaⁿ chiông Siōng-tè ê ōe-gí, pēng-chhiáⁿ khì-tô͘ siūⁿ beh chhú-tāi Siōng-tè.
Saⁿ, kóng 述 Siōng-tè cháiⁿ-iūⁿ thàu-kòe cho̍k-tiúⁿ ê kéng-soán, hián-bêng I chín-kiù ê chû-ài. Tī chit-ê kéng-soán kòe-thêng tiong, li̍p-iok chiâⁿ-chò chi̍t-ê tiōng-iàu ê kì-hō.

Sím-mih lâng siá chit-pún kó͘-ló ê keng chheh?
"Chhòng-sè-kì","Chhut-ai-ki̍p-kì","Lē-bī kì","Bîn-sò͘-kì","Sīn-bēng-kì"tán gō͘ pún keng chheh, thong-siông hông chhheng-chò"Mô͘-se Ngó͘-keng", mā ū lâng kā i chhheng-chò"hoat-lu̍t chheh". Ē hông chhheng-chò"Mô͘-se Ngó͘-keng", sī in-ūi ū lâng jīm-ûi chit gō͘ pún keng chheh lóng sī Mô͘-se siá ê. C hit chióng kóng-hoat ū su-iàu koh thàm-thó, in-ūi chit gō͘ pún keng chheh ni̍h ū chin chē chu-liāu chin bêng-hián m̄ sī chhut chū Mô͘-se ê chhiú pit. Chhin-chhiūⁿ, Sīn-bēng-kì chòe-āu chi̍t chiuⁿ chòe-āu chi̍t-tōaⁿ ōe,
"chiū án-ne, Siōng-Chú ê po̍k-jîn Mô͘-se sí tī Mô͘-ap tē, tú chhin-chhiūⁿ Siōng-Chú só͘ kóng ê. Siōng-Chú kā i tâi tī伯‧ Boh-ol siâⁿ tùi-bīn ê Mô͘-ap soaⁿ-kok; ti̍t kàu 今á ji̍t, bô lâng chai-iáⁿ i bâi-chòng ê só͘-chāi. ……mā chiông-lâi m̄-bat ū sian-ti ē-tàng kiâⁿ Mô͘-se tī choân I-su-la-el jîn-bîn bīn-chêng só͘ kiâⁿ úi-tāi kiaⁿ-lâng ê sū."（ Sīn-bēng-kì 34, 5-12）
Koh chài kí lēng-gōa chi̍t-ê lē, chiū-sī Chhut-ai-ki̍p-kì tē jī-cha̍p chiuⁿ 1 kàu 17 cheh siá tio̍h Siōng-tè cha̍p-kài, á tī Sīn-bēng-kì tē gō͘ chiuⁿ 7 kàu 21 cheh mā sī siá tio̍h Siōng-tè cha̍p-kài. Jû-kó kā chit nn̄g-hūn cha̍p-kài ê lāi-iông siông-sè pí-kàu, chiū ē hoat-hiān teh kóng 述 tē sì 誡 iú-koan chun-siú An-hioh-ji̍t kài-bēng ê goân-in pēng bô sio-kāng, tī Chhut-ai-ki̍p-kì tē jī-cha̍p chiuⁿ 11 cheh sī kóng,
"góa — Siōng-Chú tī la̍k ji̍t lāi chhòng-chō liáu thiⁿ, tē, hái kah kî-tiong bān mi̍h, m̄-koh tī tē chhit kang hioh-khùn."
Á Sīn-bēng-kì tē gō͘ chiuⁿ 15 cheh 則 siá kóng,
"lí ài ē kì-tit, lí bat tī Ai-gi̍p chò-kòe lô͘-lē; góa — Siōng-Chú, lí ê Siōng-tè ēng tōa-lêng, tōa-la̍t kā lí chhiúⁿ-kiù chhut lâi. Só͘-í góa bēng-lēng lí, lí pit-su chun-siú An-hioh-ji̍t."
Jû-kó chit gō͘ pún keng chheh lóng sī Mô͘-se só͘-siá ê, i cháiⁿ-iūⁿ khó-lêng ē siá ka-kī sí-bông ê sū? ká-sú lóng sī Mô͘-se siá ê, i cháiⁿ-iūⁿ ē siá-chhut nn̄g chióng bô kāng pán-pún ê Siōng-tè cha̍p-kài? Chit tiong-kan pit-tiāⁿ sī in-ūi sî khang khoân-kéng ê kái-piàn, iû bô kāng ê chok-chiá só͘-siá lâi tì-sú ê kiat-kó. Kî-si̍t, lūi-sū chit chióng ê chu-liāu chin chē, siōng Chhòng-sè-kì tē chi̍t chiuⁿ kah tē jī chiuⁿ tī lūn 述 chhòng-chō ê kòe-thêng chiū bô kāng-khoán, á tī kóng tio̍h Nó͘-ah 方舟 lāi tio̍h ji̍p-khì ni̍h bīn ê tōng-bu̍t ê sî, kóng,"lí mā ài kā tē-chiūⁿ kok chióng 牲畜, pê thâng, poe-chiáu kok chi̍t-tùi, chi̍t kong chi̍t bó tòa kàu chûn ni̍h, thang pó-chûn in ê sèⁿ-miā."（ la̍k, 19）Μ7-koh tī另 chi̍t hūn chu-liāu tiong to̍h án-ne kóng,"lí tio̍h tòa 牲畜 ji̍p chûn, hoân chong-kàu lé-gî tēng tio̍h kiat-chēng ê, múi chi̍t chióng kang-bó͘ chhit tùi; bô kiat-chēng ê, múi chi̍t chióng kang-bó͘ chi̍t tùi; chiáu-lūi múi chi̍t chióng kang-bó͘ chhit tùi. Án-ne, kok chióng 牲畜, poe-chiáu ē-tit thang pó-chûn, tī tē-chiūⁿ thoân-chéng."（ chhit, 2—3） in-chhú, lán thang án-ne瞭 kái, ē án-ne chheng chit gō͘ pún keng chheh chò"Mô͘-se Ngó͘-keng", sī in-ūi chit gō͘ pún keng chheh chú-iáu lóng kah"iok"ū koan-hē, á che"iok"kah"hoat-lu̍t kui-lē"ê訂 tēng koh ū koan-hē, jî-chhiáⁿ chiah-ê"hoat-lu̍t kui-lē"kah Mô͘-se tng nî tài-niá I-su-la-el jîn-bîn chhut Ai-gi̍p, ji̍p khòng-iá ê tāi-chì pun bē khui.
Lēng-gōa chi̍t tiám, kóng in sī"hoat-lu̍t chheh", siōng chú-iáu sī in-ūi chit gō͘ pún keng chheh tiong, ū bē chió koaiⁿ 於 hoat-lu̍t kui-lē ê kì 述, siông-sè soat-bêng iú-koan lâng kah Siōng-tè chi kan ê koan-hē, í-ki̍p lâng kah lâng chi kan kiōng-tông seng-oa̍h ê kui-hoān. Tùi Chhòng-sè-kì kàu Sīn-bēng-kì, lóng ū kì-chài chit hong-bīn ê lāi-iông, in-chhú kā i chhheng-chò"hoat-lu̍t chheh"pí-kàu khah hû-ha̍p chiah-ê keng chheh ê lāi-iông.

Sī tùi bô kāng ê chu-liāu piⁿ 撰而 chiâⁿ ê keng-tián
Siông-sè khòaⁿ Chhòng-sè-kì, chiū ē hoat-hiān chit-pún keng chheh pēng m̄ sī chhut chū chi̍t-ê lâng ê chhiú pit, á sī lâi chū tan-to̍k chi̍t-ê chu-liāu. I chì-chió sī iû chi̍t tīn lâng piⁿ 撰, á sī lâi chū kúi chióng bô kāng ê chu-liāu 彙 piⁿ 而 chiâⁿ, tong-jiân chit chióng kóng-hoat mā tông-sî soat-bêng Chhòng-sè-kì bô khó-lêng sī chhut chū Mô͘-se chi̍t-ê lâng ê chhiú pit. Chhin-chhiūⁿ, iú-koan Siōng-tè chhòng-chō ú-tiū bān mi̍h ê kò͘-sū, tùi tē chi̍t chiuⁿ 1 cheh kàu tē jī chiuⁿ 4 cheh a kù, sī chi̍t chióng chhòng-chō ê kò͘-sū; tùi tē jī chiuⁿ 4 cheh b kù kàu tē 25 cheh iū koh sī lēng-gōa chi̍t-ê chhòng-chō ê kò͘-sū. Chêng chiá kóng 述 chhòng-chō ê kòe-thêng hui-siông ū cheh chàu 感, ū tia̍t-sū; āu chiá 則 ke chin kán-tan. Á tī chō lâng ê hong-bīn, chêng chiá kóng Siōng-tè chō lâng sī"ū lâm, ū 女", m̄-koh āu chiá sī kóng Siōng-tè seng chō"lâng", jiân-āu koh-chài ēng chit-ê í-keng pī chō chhut lâi ê"lâng"sin-chiūⁿ ê"chi̍t tiâu 肋 kut", chō-chhut lēng-gōa chi̍t-ê"lâng", āu-lâi pī-chō ê chit-ê lâng pī chhheng-chò"lú-jîn", goân seng pī-chō ê hit-ê"lâng"chiū kā i chhheng-chò"lâm-jîn". Án-ne oân-choân bô kāng ê chhòng-chō kò͘-sū, só͘ hián-sī chhut lâi ê chiū-sī, Chhòng-sè-kì chit-pún keng chheh 乃 sī iû bô kāng ê chu-liāu lâi-goân piⁿ 撰而 chiâⁿ. Lūi-sū chit chióng ê lē tī Chhòng-sè-kì lāi-bīn bē chió.
Tùi Sèng-keng ha̍k-chiá gián-kiù ê chu-liāu chai-iáⁿ, ē ū chit chióng ê chêng-hêng hoat-seng, sī in-ūi Chhòng-sè-kì chì-chió sī iû saⁿ chióng í-siōng ê chu-liāu piⁿ 撰而 chiâⁿ ê, thang kā chiah-ê chu-liāu ēng"bûn hiàn"á sī"Ti-bóng"lâi chheng-ho͘.

Chi̍t,"I-é-ho-bah bûn hiàn".
C hit chióng bûn hiàn tī《 hô-ha̍p-pún 》 Sèng-keng e̍k-bûn lāi-bīn, thong-siông sī ēng"I-é-ho-bah"lâi chheng-ho͘ Siōng-tè （《 choân-bîn Tâi-gí Sèng-keng 》 í-keng kái iōng"Siōng-Chú"à）. C hit chióng chu-liāu sǹg sī pí-kàu chá-kî chhut-hiān ê, tāi-iok sī hêng-sêng tī Chú chêng 950 nî ê sî-tāi.
Hêng-sêng chit chióng chu-liāu ê pōe-kéng chin khó-lêng kah Ta-bi̍t í-ki̍p Só͘-lô-móng ê sî-tāi iú-koan. Hit sî, siā-hōe keng-chè siong-tong 繁榮, chèng-tī mā ún-tēng, jîn-bîn ê seng-oa̍h chin hù-jū, sīm-chì ēng"koa 舞昇 pêⁿ"lâi hêng-iông mā bô kòe-hūn. In-chhú, kám-un ê si-koa put-sî chhut-hiān. Mā in-ūi án-ne, lâng tī biô 述kah Siōng-tè chi kan ê koan-hē ê sî, hián-sī chhut lâi ê tú hó sī chit chióng chu-liāu ê te̍k-sek, chiū-sī Siōng-tè kah lâng chi kan ê kū-lī chin kīn, hui-siông chhin-bi̍t, ē-tàng bīn tùi bīn kau-tâm, chok-chiá hoaⁿ-hí ēng"gí lâng hòa"ê hong-sek lâi biô 述 Siōng-tè, chhin-chhiūⁿ, Siōng-tè ē siū-khì, thòng-sim hō͘-hóe, Siōng-tè mā ē chhut-hiān tī lâng ê bīn-chêng kah lâng tùi-ōe; tī tē saⁿ chiuⁿ chhut-miâ ê E-tiân hn̂g kò͘-sū, A-tám, E-bah kah Siōng-tè kóng-ōe; tē sì chiuⁿ Kai-ín kah A-bel ê kò͘-sū tiong, Kai-ín kah Siōng-tè ū kòe chi̍t-tōaⁿ tùi-ōe; á sī tē cha̍p-gō͘ chiuⁿ, Siōng-tè kah A-bu-la-hàm tâm-khí iú-koan cháiⁿ-iūⁿ bêng-pe̍k Siōng-tè chin-chiàⁿ ê ì-sù būn-tê; tē cha̍p-peh chiuⁿ, Siōng-tè kah A-bu-la-hàm tùi-ōe tiong, thê-khí iú-koan Só͘-to-mah siâⁿ ê sū-kiāⁿ tán, lóng sī chit chióng bûn hiàn piáu-hiān chhut lâi ê te̍k-sek.

Nn̄g,"í 羅 i bûn hiàn".
C hit chióng bûn hiàn tī《 hô-ha̍p-pún 》 Sèng-keng lāi-bīn thong-siông sī ēng"sîn"chit-ê jī chheng-ho͘ Siōng-tè, chit-ê"sîn"goân-pún ê miâ chhheng-chò"í 羅 i"（ chham-khó Má-khó hok-im cha̍p-gō͘, 34）. Chit-ê chu-liāu tāi-iok chhut-hiān tī Chú chêng 750 nî ê sî-tāi, kū-lī"I-é-ho-bah bûn hiàn"tāi-iok ū nn̄g pah nî ê sî-kan, i sī lâi chū pak-hong"I-su-la-el"（á sī kóng"Sī-khiàm"）ê chu-liāu. Tī Chhòng-sè-kì, chit chióng chu-liāu sī tùi tē cha̍p-gō͘ chiuⁿ A-bu-la-hàm siū ho͘-tiàu khai-sí chhut-hiān. Tē jī-cha̍p kàu 廿 nn̄g chiuⁿ, saⁿ-cha̍p-it chiuⁿ, tē sì-cha̍p kàu sì-cha̍p-jī chiuⁿ, í-ki̍p tē gō͘-cha̍p chiuⁿ 15 cheh í-āu chha-put-to lóng sī chit-ê chu-liāu, 其 i sòaⁿ kìⁿ tī Chhòng-sè-kì lāi-bīn.
Chit-ê chu-liāu ū chi̍t-ê te̍k-sek, chiū-sī Siōng-tè thong-siông ē tī"ī-siōng", á sī tī"bāng"kéng tiong chhut-hiān kah lâng kóng-ōe, chhin-chhiūⁿ, tē cha̍p-gō͘ chiuⁿ 1 kàu 2 cheh, Siōng-tè tī"īⁿ-siōng tiong"tùi A-bu-la-hàm kóng-ōe; tē jī-cha̍p chiuⁿ kóng Siōng-tè tī"bāng"tiong tùi A-bí-me-le̍k kóng-ōe. Siōng-tè mā ē í"thiⁿ-sài"ê hêng-thài chhut-hiān kah lâng kóng-ōe, 譬如 kóng tī tē 廿 nn̄g chiuⁿ A-bu-la-hàm hiàn Í-sak ê tāi-chì kiāⁿ āu, kóng-ōe ê gí-kù sī Siōng-tè ê hêng-sek, m̄-koh sin-hūn 則"thiⁿ-sài"."í 羅 i bûn hiàn"iáu ū lēng-gōa chi̍t-ê te̍k-sek, chiū-sī Siōng-tè mā ē thàu-kòe"bāng"tùi it-poaⁿ lâng khé-sī I ê chí-ì. Siōng hō͘ tāi-ke hoaⁿ-hí ài kóng ê, chiū-sī Siōng-tè hō͘ Hôa-láu ông, chiú-chèng-tiúⁿ kah tû-pâng-tiúⁿ lóng chò-bāng, á chiah-ê bāng in-ūi sī lâi chū Siōng-tè, só͘-í pit-su sī Siōng-tè só͘ khé-sī ê lâng, chiah ē-tàng kái-khui bāng ê ì-gī, á m̄ sī it-poaⁿ su̍t-sū, 巫師 tán lâng só͘ ē-tàng lí-kái （ chham-khó tē sì-cha̍p kàu sì-cha̍p-it chiuⁿ ）, Iô-sé-huh chiū-sī in-ūi ū Siōng-tè ê lêng tông-chāi, chiah ū lêng-le̍k kái-sek Siōng-tè khé-sī ê bāng （ chham-khó sì-cha̍p, 8b）.
Chit-ê chu-liāu chhut-hiān ê pōe-kéng, in-ūi sī lâi chū pak-hong I-su-la-el tē-khu, jî-chhiáⁿ Chú chêng 750 nî-tāi, hit-sî pak-hong í-keng sī tiāⁿ-tiāⁿ ū 戰 loān, jîn-sim siong-tong put-an, kám-kak Siōng-tè kah lâng chi kan ê kū-lī khah hn̄g, bô koh siōng téng-bīn só͘ kóng"I-é-ho-bah bûn hiàn"chu-liāu só͘ biô 述ê, Siōng-tè ē ti̍t-chiap kah lâng kóng-ōe, khiok sī thàu-kòe"bāng","ī-siōng","thiⁿ-sài"tán 間 chiap hong-sek lâi thoân-ta̍t I ê chí-ì kah sìn-sit.

Saⁿ,"chè-si bûn hiàn".
Che sī iû chèng chè-si só͘ 執 pit siá-chok ê chu-liāu, tāi-khài sī tī Chú chêng 550 nî sî-tāi ê chok-phín. Chit-ê nî-tāi mā sī Iô-tá-iah lâng pī lia̍h kàu Ba-bú-lông （ Chú chêng 586 nî ） chò lô͘-lē í-āu ê sū loh. Tī Mô͘-se Ngó͘-keng tiong, Lē-bī kì kah Bîn-sò͘-kì choân-pō͘ lóng sī sio̍k tī chit-ê bûn hiàn ê chu-liāu. Tī Chhòng-sè-kì tiong, i ê te̍k-sek piáu-hiān tī tùi cho̍k-phó͘ chin tiōng-sī, chhin-chhiūⁿ, tē gō͘ chiuⁿ, tē saⁿ-cha̍p-la̍k chiuⁿ, tē sì-cha̍p-la̍k chiuⁿ 8 kàu 27 cheh tán.
C hit chióng chu-liāu iáu ū lēng-gōa chi̍t-ê te̍k-sek, chiū-sī te̍k-pia̍t chù-tiōng kah Siōng-tè chi kan só͘ li̍p ê"iok", chhin-chhiūⁿ tī tē káu chiuⁿ 12 kàu 17 cheh, tē cha̍p-chhit chiuⁿ, tē 廿 nn̄g chiuⁿ, tē 廿 la̍k chiuⁿ 3 kàu 5 cheh, tē 廿 peh chiuⁿ 10 kàu 19 cheh tán. Chok-chiá mā kiông-tiāu"tia̍t-sū"ê tiōng-iàu-sèng, in-ūi chè-si ê kang-chok kah kèng-pài, hiàn-chè tán chong-kàu lé-gî ū bi̍t-chhiat ê koan-hē, só͘-í tī tia̍t-sū kah kui-lu̍t ê iau-kiû -siōng, pí khí 其 i bûn hiàn ē khah siū tiōng-sī. Pí-jû tī chhòng-chō ê kò͘-sū tiong, tē chi̍t chiuⁿ chiū-sī"chè-si bûn hiàn"ê chok-phín, i kah tē jī chiuⁿ ê"I-é-ho-bah bûn hiàn"siōng tōa ê bô kāng, 乃 sī chok-chiá te̍k-pia̍t kiông-tiāu Siōng-tè ê chhòng-chō, sī chi̍t kang chiap chi̍t kang chin-ū tia̍t-sū lâi oân-sêng chhòng-chō ê kang-chok. Siōng-tè tī múi chi̍t kang tiong lóng ū I ê kè-ōe, pēng-chhiáⁿ sī 依 chiàu kè-ōe teh chìn-hêng I chhòng-chō ê sū-kang. Chok-chiá tī kì-chài cho̍k-phó͘ ê sî, ē kì bêng sím-mih lâng oa̍h liáu jōa kú, nî-lêng kúi hè, á chiah-ê hòe 數kah"gō͘","chhit"á sī"cha̍p"lóng ū koan-hē （ chham-khó gō͘, 1—32, cha̍p-it, 10—26）.
"chè-si bûn hiàn"ê chok-chiá ē án-ne kiông-tiāu kèng-pài ê lé-gî, tia̍t-sū tán, 乃 sī in-ūi tong-sî Ê-lú-sa-lèm sèng-tiān 已 bô chûn-chāi, ūi tio̍h beh hō͘ sèng-tiān chè tián-lé 儀ē-tàng延 sòa-kàu āu-tāi kiáⁿ sun, chok-chiá bô hiâm hùi-khì kā chiah-ê sio koaiⁿ ê chu-liāu kì-lio̍k lo̍h lâi. Che tong-jiân mā teh soat-bêng chok-chiá ê sim-siaⁿ, kok-ka ē án-ne bia̍t-bông, chiū-sī in-ūi kòe-khì ê ji̍t-chí, tāi-ke tùi Siōng-tè kèng-pài ê thài-tō͘ bô kàu kèng-khiân kah chin-si̍t só͘ tòa lâi ê kiat-kó. Chok-chiá ài beh thê-chhéⁿ hē chi̍t-tāi chù-ì, I-su-la-el bîn-cho̍k só͘ kiàn-li̍p ê kok-ka ē án-ne bia̍t-bông, jîn-bîn ē hông lia̍h khì chò lô͘-lē, chiū-sī in-ūi bē kì-tit kah Siōng-tè ê"iok"só͘ tì.
Tong-jiân, tû-liáu í-siōng ê chu-liāu í-gōa, Chhòng-sè-kì iáu ū 其 i ê chu-liāu hūn-ha̍p tī kok chióng chu-liāu tiong, chhin-chhiūⁿ, tē cha̍p-sì chiuⁿ sì ông kah gō͘ ông ê chiàn-cheng, chiū-sī pí-kàu 晚 kî hêng-sêng ê, tāi-iok sī Chú chêng sì pah nî ê chok-phín. Mā ū chi̍t kóa零 sòaⁿ ê chu-liāu sī tī piⁿ 撰 Chhòng-sè-kì ê sî, piⁿ chiá 酌 chêng ka-ji̍p ê.

Chhòng-sè-kì ê tiong-sim sìn-sit
It-poaⁿ ē kā Chhòng-sè-kì hun-chò nn̄g tōa-pō͘-hūn lâi khòaⁿ, 其 chi̍t, tē chi̍t chiuⁿ kàu tē cha̍p-it chiuⁿ; 其 nn̄g, tē cha̍p-jī chiuⁿ kàu tē gō͘-cha̍p chiuⁿ.
Tē chi̍t-ê pō͘-hūn thang kóng sī kui pún Chhòng-sè-kì ê ki-pún kiat 構, ài beh soat-bêng kúi-tiám ki-pún sìn-gióng koan-liām,

Chi̍t, bān mi̍h lóng sī lâi chū Siōng-tè ê chhòng-chō. Kî-tiong pau-koat lâng chāi-lāi lóng sī Siōng-tè só͘ chhòng-chō ê.
Bô-lūn sī tē it á sī tē jī chiuⁿ, Chhòng-sè-kì ê chok-chiá hui-siông chheng-chhó teh piáu-ta̍t chi̍t-ê tiōng-iàu ê ki-pún koan-liām, sè-chiūⁿ it-chhè bān mi̍h lóng sī lâi chū Siōng-tè chhòng-chō, te̍k-pia̍t sī tī chhòng-chō lâng ê pō͘-hūn siá liáu siōng chē. Chok-chiá thàu-kòe chit chióng hong-sek teh soat-bêng, lâng kì-jiân sī Siōng-tè só͘ chhòng-chō ê, piáu-sī lâng m̄ sī bān mi̍h chi Chú, chí-iàu sī siū-chō-bu̍t, chiū m̄ sī chō mi̍h chiá — Siōng-tè.

Nn̄g, chōe ê iû lâi.
Chok-chiá ēng chin kán-tan ê hong-sek lâi soat-bêng, chōe 乃 sī lâi chū lâng pōe-poān chhòng-chō ê Siōng-tè, jî-chhiáⁿ sī siūⁿ beh"chhin-chhiūⁿ Siōng-tè"kāng-khoán （ chham-khó saⁿ, 5）, kah Siōng-tè"kēng-cheng", pí koân-kē （ chham-khó cha̍p-it, 4）. In-chhú, lâng in-ūi hoān-chōe á hù chhut thòng-khó͘ ê tāi-kè. Mā in-ūi lâng ê chōe, liân-tài ê sī lâng só͘ khiā khí ê tāi-tē siū tio̍h liân-lūi （ chham-khó saⁿ, 17）. Chòe-āu, lâng hoat-hiān ka-kī ê iú-hān, bô la̍t liáu-āu, chiah bêng-pe̍k jû-kó bô Siōng-tè ê un-tián, lâng kin-pún bô hoat-tō͘ chò sím-mi̍h, sīm-chì liân siūⁿ beh seng-chûn lo̍h khì lóng ē ū khùn-lân. Chhòng-sè-kì piⁿ chiá í Iô-sé-huh só͘ kóng ê"góa bô hoat-tō͘ tāi-thè Siōng-tè"（ chham-khó gō͘-cha̍p, 19） chit-kù ōe lâi choh kiat-lūn.
Mā thang án-ne kóng, kui pún Chhòng-sè-kì chiū-sī í lâng siūⁿ beh"chhin-chhiūⁿ Siōng-tè"khai-sí, í"bô hoat-tō͘ tāi-thè Siōng-tè"choh kiat-sok, chit chióng hong-sek kah-ná ēng chi̍t tiâu ti̍t-sòaⁿ kā kui pún Chhòng-sè-kì 串 liân khí lâi. Tī lâng siūⁿ beh"chhin-chhiūⁿ Siōng-tè"kàu"bô hoat-tō͘ chhú-tāi Siōng-tè"chi kan, só͘ kì-chài ê lóng sī in-ūi lâng siūⁿ beh"chhin-chhiūⁿ Siōng-tè"kāng-khoán, siūⁿ beh chhú-tāi Siōng-tè chiâⁿ-chò bān mi̍h chi Chú só͘ tòa lâi hoān-chōe ê kiat-kó, sèⁿ-miā ū khó͘-lān. Tī chit-ê kòe-thêng tiong, lâng kàu chòe-āu chiah chhim-chhim thé-giām tio̍h sèⁿ-miā thòng-khó͘ ê keng-le̍k.

Saⁿ, chōe ê擴 sòaⁿ.
Chit tiám mā sī tī tha̍k Chhòng-sè-kì ê sî te̍k-pia̍t tio̍h chù-ì ê. Chhòng-sè-kì piⁿ 撰 chiá khai-sí ê sî sī biô 述 lâng kah Siōng-tè chi kan ê koan-hē phò-hoāi āu, sòa lo̍h lâi ê chiū-sī lâng kah só͘ khiā khí ê thó͘-tē mā bô hô-hâi. Koh lâi chiū-sī lâng kah lâng chi kan ê koan-hē phòa-li̍h, ū lâng chân-sat ka-kī ê hiaⁿ-tī, ū ê chō-sêng cho̍k-kûn tùi-li̍p （ Í-sak kah I-si-ma-el, E-sáu kah Iâ-kop, Iô-sé-huh kah hiaⁿ tióng, Iâ-kop ê gín-á kah Sī-khiàm siâⁿ ê lâng ）.

Sì, Siōng-tè kah lâng chi kan ê li̍p"iok"koan-hē.
Chhòng-sè-kì tùi chhòng-chō oân-sêng khai-sí, chō mi̍h chiá kah lâng chi kan ê"iok"to̍h í-keng chûn-chāi. Chhin-chhiūⁿ Siōng-tè ài lâng hó-hó"koán-lí"it-chhè siū-chō-bu̍t chiū-sī chi̍t chióng"iok"; Siōng-tè kā lâng an-tì tī E-tiân hn̂g ni̍h, hn̂g tiong ū chi̍t châng chhiū ê kóe-chí bē-sái chia̍h; Siōng-tè tī Kai-ín ê"gia̍h thâu chò kì-hō", che mā sī chi̍t chióng"iok"ê piáu-sī; tōa-chúi liáu-āu, khong-tiong chhut-hiān ê khēng chiū-sī"iok"ê kì-hō; A-bu-la-hàm kah í-āu ê kiáⁿ sun lóng pit-su siú kat-lé, koh khah bêng-khak kóng-chhut he sī chi̍t chióng kah Siōng-tè chi kan"éng-oán ê iok".

Gō͘, Siōng-tè chín-kiù ê thiàⁿ.
Lâng múi pái hoān-chōe liáu-āu, lóng ē ū Siōng-tè ê têng-hoa̍t, m̄-koh tī têng-hoa̍t ê pōe-āu, lóng thang khòaⁿ-kìⁿ Siōng-tè chín-kiù ê un-tián, hō͘ lâng ū chài seⁿ, 延 sòa sèⁿ-miā ê ki-hōe （ chham-khó káu, 1）. Goân-pún chōe ê kiat-kó （á sī tāi-kè ） chiū-sī sí-bông （ chham-khó Lô-má chheh la̍k, 23）, m̄-koh Siōng-tè sī chi̍t-ê móa ū chû-ài ê Siōng-tè, I hō͘ lâng tùi thòng-khó͘ tiong-ha̍k 習tio̍h hóe-kái, pēng tùi hóe-kái tiong khòaⁿ tio̍h I ê kiù-un.

Pian-chi̍p -siōng ê te̍k-sek
Chhòng-sè-kì tī pian-chi̍p -siōng siōng tōa ê te̍k-sek, chiū-sī ēng cho̍k-phó͘ lâi khu keh chi̍t-ê sî-tāi ê kiat-sok, kah lēng-gōa chi̍t-ê sin sî-tāi ê khai-sí. Chhin-chhiūⁿ, tē sì chiuⁿ 17 kàu 22 cheh ê cho̍k-phó͘, chiū-sī beh soat-bêng Kai-ín sî-tāi ê kiat-sok, jiân-āu tī tē 25 cheh sī chi̍t-ê sin sî-tāi — that 特 hō͘-è ê khai-sí.
Tē gō͘ chiuⁿ ê cho̍k-phó͘ tiōng-tiám pēng bô chāi tī sím-mih lâng oa̍h jōa kú, khiok sī teh soat-bêng 其 só͘ tāi-piáu ê"sî-tāi"ū jōa kú, ná chhin-chhiūⁿ le̍k-sú siōng teh soat-bêng"朝 tāi"kāng-khoán.
Tē cha̍p chiuⁿ ê cho̍k-phó͘ soat-bêng Nó͘-ah ê sî-tāi kiat-sok, chi̍t-ê 嶄 sin ê sî-tāi"Sé-mh"cho̍k khai-sí.
Tē cha̍p-it chiuⁿ soat-bêng Sé-mh ê sî-tāi kiat-sok, pēng-chhiáⁿ soat-bêng i 拉ê hō͘-è chhut-hiān.
Tē cha̍p-jī chiuⁿ chiū sòa-chiap tē cha̍p-it chiuⁿ 27 cheh ê i 拉ê kiáⁿ A-bu-la-hàm, khai-sí chi̍t-ê 嶄 sin ê sî-tāi.
Tē 廿 gō͘ chiuⁿ ê cho̍k-phó͘, soat-bêng A-bu-la-hàm ê sî-tāi kiat-sok, mā tông-sî soat-bêng I-si-ma-el ê sî-tāi bô koh chhut-hiān, sòa-chiap ê sī Í-sak ê sî-tāi khai-sí.
Tē 廿 la̍k chiuⁿ 34 cheh kán-tan ê cho̍k-phó͘, soat-bêng E-sáu sî-tāi ê kiat-sok, sûi sòa-chiap lo̍h lâi ê sī Iâ-kop ê sî-tāi khai-sí.
Tē saⁿ-cha̍p-gō͘ chiuⁿ 22 cheh kàu tē saⁿ-cha̍p-la̍k chiuⁿ ê cho̍k-phó͘, soat-bêng Iâ-kop ê sî-tāi kiat-sok, Iô-sé-huh ê sî-tāi lâi-lîm.
C hit chióng ê pian-chi̍p hong-sek, m̄-nā kā cho̍k-phó͘ ê tiōng-iàu-sèng 凸 hián-chhut lâi, mā tông-sî soat-bêng sèⁿ-miā ê延 sòa, chiū-sī Siōng-tè ke̍k-tōa ê un-tián — sù-hok hō͘ jîn-lūi, ē-tit thang 延 sòa sèⁿ-miā, pēng-chhiáⁿ sī seⁿ-thòaⁿ chē-chē, phiàn-móa tāi-tē （ chham-khó chi̍t, 28, káu, 1）. Sûi-jiân tī múi chi̍t-ê sî-tāi tiong, lóng bêng-hián kì-chài jîn-lūi hoān-chōe ê chêng-hêng, m̄-koh piⁿ chiá mā tông-sî ūn-iōng cho̍k-phó͘ lâi piáu-bêng Siōng-tè ū ke̍k-tōa ê un-tián, pēng bô 依 chiàu lâng só͘ hoān ê chōe têng-hoa̍t lâng （ chham-khó Si-phian 103, 10）.

Cho̍k-tiúⁿ le̍k-sú kò͘-sū ê kū-thé hòa
Chhòng-sè-kì hun-chò nn̄g tōa-pō͘-hūn, 其 chi̍t chiū-sī tē it kàu cha̍p chi̍t chiuⁿ. Chit pō͘-hūn ē-sái kóng sī Chhòng-sè-kì siōng cheng 華, siōng tiōng-iàu ê tōaⁿ-lo̍h. Chit pō͘-hūn í-keng chheng-chhó soat-bêng kui pún Chhòng-sè-kì ê ki-pún koan-liām, sèⁿ-miā ê khí-goân, Siōng-tè ê kéng-soán, kiù-un, li̍p-iok tán.
Jiân-āu tùi tē cha̍p-jī chiuⁿ khai-sí, chiū-sī kā tē it kàu cha̍p chi̍t chiuⁿ ê cheng 髓, í cho̍k-tiúⁿ ê kò͘-sū hō͘ in kū-thé hòa soat-bêng chhut lâi, thang hō͘ tho̍k-chiá ē-tàng koh khah chheng-chhó jîn-lūi hoān-chōe ê chōng-hóng, í-ki̍p Siōng-tè chín-kiù ê un-tián. Nó͘-ah ê chhut-hiān soat-bêng kéng-soán kah chín-kiù ê ì-gī, kāng-khoán ê, A-bu-la-hàm kah Í-sak, Iâ-kop, Iô-sé-huh mā lóng sī teh soat-bêng kéng-soán kah chín-kiù chi kan ê koan-hē. Á li̍p-iok chiū-sī teh piáu-bêng Siōng-tè ê kiù-un, tī múi chi̍t-ê sî-tāi lóng ū iok ê chhut-hiān, tông-sî it-chài soat-bêng iok ê tiōng-iàu-sèng.
Tī tē cha̍p-jī kàu gō͘-cha̍p chiuⁿ c hit-tōaⁿ keng-bûn tiong, thang kā i hun-chò sì-ê cho̍k-tiúⁿ le̍k-sú lâi khòaⁿ;
Chi̍t, A-bu-la-hàm ê kò͘-sū. Tùi tē cha̍p-jī kàu 廿 gō͘ chiuⁿ.
Nn̄g, Í-sak ê kò͘-sū. Tē 廿 la̍k kàu 廿 chhit chiuⁿ.
Saⁿ, Iâ-kop ê kò͘-sū. Tē 廿 peh kàu saⁿ-cha̍p-la̍k chiuⁿ, tē sì-cha̍p-la̍k chiuⁿ, tē sì cha̍p-peh chiuⁿ kàu sì cha̍p-káu chiuⁿ.
Sì, Iô-sé-huh ê kò͘-sū. Tē saⁿ-cha̍p-chhit kàu sì-cha̍p-gō͘ chiuⁿ, tē sì cha̍p-chhit chiuⁿ, tē gō͘-cha̍p chiuⁿ.

（ Pún chheh keng-bûn chhái-iōng opensource/copyleft ê "Choân-bîn Tâi-gí Sèng-keng" , tī chia te̍k-pia̍t tì-siā. ）